Cách chăm sóc hậu môn nhân tạo (Colostomy và Ileostomy)
Hậu môn nhân tạo (stoma) là một lỗ mở trên thành bụng được tạo ra để đưa chất thải từ cơ thể ra ngoài khi phần ruột không còn hoạt động bình thường. Chăm sóc hậu môn nhân tạo, đặc biệt là colostomy (hậu môn nhân tạo từ đại tràng) và ileostomy (hậu môn nhân tạo từ ruột non), đòi hỏi sự cẩn trọng để duy trì sức khỏe, ngăn ngừa biến chứng và đảm bảo chất lượng cuộc sống tốt nhất cho người bệnh.
Chăm sóc hậu môn nhân tạo là một quá trình cần sự tỉ mỉ và quan tâm để giúp người bệnh duy trì sức khỏe và chất lượng cuộc sống tốt. Việc nắm vững quy trình và kiến thức về chăm sóc không chỉ giúp ngăn ngừa biến chứng mà còn tạo ra sự thoải mái và an toàn cho người bệnh trong cuộc sống hàng ngày.
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách chăm sóc hậu môn nhân tạo và các lưu ý quan trọng.
1. Tổng quan về hậu môn nhân tạo
Hậu môn nhân tạo được chia thành hai loại chính: colostomy và ileostomy. Colostomy là lỗ mở ở phần đại tràng (ruột già), giúp dẫn phân ra khỏi cơ thể. Ileostomy, ngược lại, là lỗ mở ở hồi tràng (ruột non), giúp dẫn cả chất thải lỏng ra ngoài. Hai loại hậu môn này khác nhau về lượng và tính chất của phân: colostomy tạo ra phân rắn hơn, trong khi ileostomy thường tạo ra chất thải lỏng hoặc sệt hơn.
Các nguyên nhân phổ biến dẫn đến việc tạo hậu môn nhân tạo có thể là do bệnh Crohn, viêm loét đại tràng, ung thư đại trực tràng, chấn thương bụng hoặc tắc ruột.
Chú thích: một trường hợp mở hậu môn nhân tạo. Nguồn: Internet.
Chú thích: một trường hợp viêm tấy da xung quanh hậu môn nhân tạo. Nguồn: internet.
2. Chuẩn bị và dụng cụ cần thiết
Để chăm sóc hậu môn nhân tạo đúng cách, việc chuẩn bị các dụng cụ cần thiết là vô cùng quan trọng. Dưới đây là danh sách những vật dụng cơ bản cần có:
- Túi hậu môn nhân tạo: Có nhiều loại túi khác nhau, bao gồm túi một mảnh và túi hai mảnh. Túi một mảnh gắn trực tiếp lên da, trong khi túi hai mảnh gồm tấm dán cố định trên da và túi có thể tháo rời.
- Tấm dán bảo vệ da: Được thiết kế để dán quanh hậu môn nhân tạo, giúp ngăn ngừa rò rỉ và bảo vệ da khỏi kích ứng.
- Nước sạch hoặc dung dịch muối sinh lý: Dùng để làm sạch khu vực xung quanh hậu môn nhân tạo.
- Băng gạc hoặc khăn mềm không xơ: Dùng để thấm khô vùng da xung quanh sau khi vệ sinh.
- Kem bảo vệ da: Một số loại kem chuyên dụng giúp ngăn ngừa kích ứng da do tiếp xúc với phân hoặc chất thải.
3. Quy trình chăm sóc hậu môn nhân tạo
3.1. Vệ sinh và thay túi hậu môn
Thay túi hậu môn nhân tạo là một phần quan trọng trong quá trình chăm sóc. Thời gian thay túi có thể khác nhau tùy vào từng loại hậu môn nhân tạo (colostomy hoặc ileostomy) và loại túi sử dụng, nhưng trung bình từ 3 đến 7 ngày cần thay một lần. Các bước thực hiện bao gồm:
- Rửa tay sạch sẽ: Đây là bước quan trọng để ngăn ngừa nhiễm khuẩn.
- Tháo túi cũ: Nhẹ nhàng tháo túi cũ ra khỏi cơ thể, tránh kéo mạnh để không làm tổn thương da. Nếu dùng túi hai mảnh, chỉ cần thay phần túi mà không cần thay tấm dán.
- Làm sạch vùng da quanh stoma: Dùng nước sạch hoặc dung dịch muối sinh lý để rửa nhẹ nhàng khu vực xung quanh stoma. Không nên dùng xà phòng chứa cồn hoặc mùi hương, vì chúng có thể gây kích ứng da.
- Lau khô da: Sử dụng khăn mềm hoặc gạc để thấm khô vùng da xung quanh hậu môn nhân tạo. Đảm bảo da khô hoàn toàn trước khi dán túi mới.
- Dán túi mới: Đặt tấm dán bảo vệ quanh hậu môn nhân tạo, sau đó gắn túi mới vào vị trí. Đảm bảo túi được dán chắc chắn và kín để tránh rò rỉ.
3.2. Quan sát và theo dõi stoma
Việc theo dõi thường xuyên tình trạng của hậu môn nhân tạo và da xung quanh là rất quan trọng để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như:
- Sưng, đỏ hoặc viêm: Đây có thể là dấu hiệu của kích ứng hoặc nhiễm trùng da. Trong trường hợp nghiêm trọng, cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Rò rỉ: Nếu túi hoặc tấm dán không còn giữ được chất thải hoặc chất thải rò rỉ ra ngoài, có thể cần thay túi hoặc điều chỉnh kỹ thuật dán túi.
- Thay đổi kích thước stoma: Nếu kích thước của stoma thay đổi đột ngột, đây có thể là dấu hiệu của biến chứng như thoát vị.
3.3. Bảo vệ da xung quanh hậu môn nhân tạo
Da xung quanh hậu môn nhân tạo có nguy cơ bị kích ứng cao do tiếp xúc với chất thải. Để bảo vệ da, cần:
- Sử dụng tấm dán vừa khít với kích thước và hình dạng của hậu môn nhân tạo, tránh để khoảng trống quá lớn.
- Thay túi ngay khi phát hiện rò rỉ hoặc khi túi đầy khoảng 1/3 đến 1/2 để tránh quá tải và gây áp lực lên da.
- Sử dụng kem hoặc thuốc mỡ bảo vệ da để tạo một lớp bảo vệ chống lại sự tiếp xúc của phân và nước tiểu với da.
4. Dinh dưỡng cho người có hậu môn nhân tạo
Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và hạn chế biến chứng cho người có hậu môn nhân tạo. Đặc biệt đối với những người có ileostomy, cần chú ý đến việc tiêu thụ chất xơ và lượng nước để tránh tình trạng tắc nghẽn và mất nước. Một số lưu ý dinh dưỡng gồm:
- Uống đủ nước: Đặc biệt với người có ileostomy, việc mất nước và chất điện giải qua phân lỏng là vấn đề phổ biến.
- Tránh các thực phẩm gây đầy hơi: Thực phẩm như đậu, bắp cải, đồ uống có ga có thể gây ra đầy hơi, làm tăng áp lực lên túi.
- Chế độ ăn cân bằng: Cung cấp đủ protein, vitamin và khoáng chất để giúp cơ thể phục hồi và duy trì sức khỏe tổng thể.
5. Tâm lý và hỗ trợ xã hội
Chăm sóc hậu môn nhân tạo không chỉ đòi hỏi kỹ thuật mà còn liên quan đến yếu tố tâm lý và hỗ trợ xã hội. Người bệnh cần thời gian để thích nghi với sự thay đổi về cơ thể và có thể gặp phải cảm giác lo lắng, xấu hổ hoặc tự ti. Điều quan trọng là có một hệ thống hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và các chuyên gia y tế để người bệnh cảm thấy tự tin hơn.
Tài liệu tham khảo
Colwell, J. C., & Goldberg, M. T. (2019). Fecal and Urinary Diversions: Management Principles. Wound, Ostomy, and Continence Nurses Society.
Carmel, J. E., Colwell, J. C., & Goldberg, M. T. (2015). Ostomy Care and Management. Elsevier Health Sciences.
Erwin-Toth, P., & Doughty, D. (2009). Wound, Ostomy, and Continence Nursing Secrets. Elsevier.
